Ngân sách 2017 - 2018 của chính phủ Đảng Bảo thủ ở Anh có các khoản thuế đánh vào rượu bia, thuốc lá, cờ bạc, còn gọi là “thuế cho tội lỗi - thuế cho thói hư tật xấu”. Và những tranh cãi muôn đời lại nổ ra....

Thuế - cách hiểu đúng theo bản chất Trên toàn thế giới, thuế được định nghĩa theo cách chuẩn mực, thì đó là số tiền thu của các công dân, hoạt động và đồ vật (như giao dịch, tài sản) nhằm huy động tài chính cho chính quyền, nhằm tái phân phối thu nhập, hay nhằm điều tiết các hoạt động kinh tế - xã hội. Đóng thuế vừa là quyền lợi được thực thi trách nhiệm công dân đóng góp cho sự phát triển phồn vinh của đất nước, vừa là nghĩa vụ phải thực hiện của mỗi công dân. Về bản chất, thuế là để phục vụ cho một nhà nước, chính quyền. Lý do để liệt kê thì rất chính đáng. Khi nhà nước ra đời, để có tiền chi tiêu cho sự tồn tại và hoạt động của mình, nhà nước đã đặt ra chế độ thuế khóa do dân cư đóng góp để hình thành quỹ tiền tệ của mình.

Tất cả mọi hoạt động của chính quyền cần phải có nguồn tài chính để chi (đầu tiên là nuôi bộ máy nhà nước); nguồn đầu tiên đó là các khoản thu từ thuế. Thuế là công cụ rất quan trọng để chính quyền can thiệp vào sự hoạt động của nền kinh tế bao gồm cả nội thương và ngoại thương. Chính quyền cung ứng các hàng hóa công cộng cho công dân, nên công dân phải có nghĩa vụ ủng hộ tài chính cho chính quyền (vì thế ở Việt Nam và nhiều nước mới có thuật ngữ "nghĩa vụ thuế"). Ở Việt Nam, thuế thực sự đúng như câu khẩu hiệu “Thuế là nguồn thu chủ yếu của quốc gia” từ năm 1990. Điều này được thể hiện qua tỷ trọng số thuế trong tổng thu ngân sách.

Những gì là “thói hư tật xấu”.

Dòng thuế “sin taxes” được dịch ra tiếng Việt là “thuế tội phạm”, “tội lỗi” hay “thuế cho thói hư tật xấu”, là thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số hàng hóa, dịch vụ bị coi là có hại cho xã hội, ví dụ như rượu và thuốc lá, kẹo, ma túy, đồ uống nhẹ, thức ăn nhanh, cà phê, đường và cờ bạc, mại dâm. Ngược lại với thuế Pigovian - là để trả cho những thiệt hại với xã hội, được gây ra bởi những hàng hoá hay dịch vụ này - thuế tội lỗi hay được sử dụng để tăng mức đóng góp của người dùng trong một nỗ lực nhằm giảm sử dụng. Việc tăng thuế tội phạm thường phổ biến hơn là tăng thuế khác. Tuy nhiên, những khoản thuế này luôn bị chỉ trích vì lý do tồn tại của nó. Bởi, đánh thuế tức là thừa nhận. Nó ảnh hưởng đến quan niệm, phong tục, thậm chí là lý do tồn tại của nhà nước.

Các khoản thuế tiêu cực này được các nhà ủng hộ cho là quan trọng trong việc nhằm giảm các giao dịch liên quan đến cái gì mà xã hội cho là không mong muốn. Trong nhiều trường hợp, các khoản thuế thu được nhiều đã được thực hiện để giảm nhẹ việc sử dụng rượu và thuốc lá, cờ bạc và xe cộ gây ô nhiễm quá mức. Những người ủng hộ loại thuế này cho rằng việc tiêu thụ thuốc lá và rượu, các hành vi liên quan đến tiêu dùng, hoặc cả tiêu dùng và các hành vi tiêu dùng vô đạo đức hoặc "tội lỗi", do đó có thể gọi là "thuế cho tội lỗi". Ví dụ, chuyên gia gây mê của Mayo Clinic, tiến sĩ Michael Joyner và tiến sĩ David Warner, ủng hộ việc tăng thuế cho thuốc lá và rượu, nhằm mục đích sử dụng dòng thuế này để giúp thay đổi hành vi và cải thiện sức khoẻ. Tiêu thụ thuốc lá và rượu cồn có liên quan đến nhiều vấn đề về y tế. Tại Hoa Kỳ, hơn 440.000 người chết hàng năm được coi là có liên quan đến hút thuốc lá. Bằng cách tăng chi phí hành vi không lành mạnh, đối với một số, nó có thể làm nản lòng hoặc dừng các hành vi nói trên.

Theo Bộ Y tế (DOH) Philippines, nước này có khoảng 17,3 triệu người dùng thuốc lá, số người hút thuốc cao nhất ở Đông Nam Á. Người Philippines tiêu thụ trung bình 1.073 điếu thuốc hàng năm. Mức tiêu thụ cao này được cho là do giá thuốc lá rất thấp ở nước này. Phe chỉ trích thì có lý lẽ rất chính đáng của họ. Thuế tội lỗi đã gây ra tình trạng buôn lậu ma túy lan rộng và thị trường chợ đen, đặc biệt là khi họ tạo ra sự khác biệt lớn về giá cả trong các vùng lãnh thổ lân cận. Thuế này không ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng theo cách mà những người đề xuất thuế đề nghị, ví dụ như người hút thuốc lá sẽ có xu hướng dùng loại thuốc lá đậm đặc nicotine hơn, tăng tỷ lệ người dân pha trộn đồ uống của họ thay vì mua các loại rượu có cồn trước khi pha trộn. Thậm chí, có lập luận cho rằng hành vi bị ảnh hưởng bởi thuế tội lỗi là những cá nhân cụ thể, không có hậu quả xã hội, và do đó không nên bị kiểm duyệt bởi chính phủ

Không phải tất cả các nghiên cứu đều ủng hộ ý tưởng rằng người tiêu dùng rượu và thuốc lá gây tổn hại cho xã hội thông qua chi phí y tế. Có nghiên cứu đã sử dụng một mô hình toán học để so sánh các chi phí y tế ước tính của người béo phì, người hút thuốc lá, và "những người có sức khỏe". Cho đến tuổi 56, người béo phì có chi phí y tế hàng năm ước tính cao nhất. Những người hút thuốc lá lớn tuổi hơn mức này có chi phí y tế ước tính cao nhất của tất cả các nhóm, nhưng vì tuổi thọ ngắn hơn cho người hút thuốc nên người béo phì mới là có "chi phí y tế suốt đời cao nhất trong số những người có sức khỏe". Mô hình cho nghiên cứu này sử dụng các thông số đầu vào dựa trên dữ liệu từ Hà Lan.

Vương Hưng

Theo Nông Nghiệp

Vietnam Report